Βιβλιοφιλικοί διάλογοι

Οι Βιβλιοφιλικοί διάλογοι της Λέσχης, ξεπήδησαν μέσα από την αγάπη για το βιβλίο, με στόχο να το φέρουν πιο κοντά κυρίως στους νέους.

Σ' αυτούς που έχουν ενσυνείδητα ή υποσυνείδητα ερωτήματα για το βιβλίο και το χώρο του, τη σχέση του με τον αναγνώστη, τη ζωή και τον πολιτισμό.
Ερωτήματα που όταν δεν εκφράζονται και δεν παίρνουν απάντηση ή όταν παίρνουν εσφαλμένη απάντηση, οδηγούν σε αρνητική σχέση του νέου με το βιβλίο και άρα με τη ζωή.
Αυτοί οι διάλογοι δημιουργήθηκαν για ν' ανοίξει ο δρόμος του νέου προς το αληθινό βιβλίο και τους πνευματικούς ορίζοντες που ελευθερώνουν την ψυχή.

Η διαλεκτική τους μορφή είναι η καταλληλότερη γιατί πηγάζει από την ανάγκη του νέου για διάλογο, απορία και απάντηση που διευρύνεται με νέες ερωτήσεις-απαντήσεις.
Όπως στους αρχαίους εκείνους σωκρατικούς διαλόγους, όπου η εκμαίευση της αλήθειας και μόνο, αποτελούσε το σκοπό των συμμετεχόντων.

Αφορμή και ξεκίνημα των βιβλιοφιλικών διαλόγων, ήταν το γράμμα της 16χρονης Ευγενίας Εφταλιώτου στο περιοδικό Γυναίκα, με τίτλο «Τι βιβλία να διαβάσω;» Στο ερώτημα απάντησε το περιοδικό αλλά και η Λέσχη... Η απόσταση των δύο απαντήσεων ήταν πάρα πάνω από εμφανής. Μεγάλη!

Οι βιβλιοφιλικοί διάλογοι, ανοίγουν διάλογο με τον πολιτισμό. Εκπέμπουν φως, ελευθερία, συγγραφικό πλούτο. Ανήσυχοι, αληθινοί και «διαβασμένοι», φέρνουν όλα τα μάτια πάνω στο καλό βιβλίο και πάντα ένα νέο ενδιαφέρον θέμα για συζήτηση.

Όποιος έχει απορίες σχετικά με το βιβλίο, τους συγγραφείς, τους αναγνώστες μπορεί να μας τις διατυπώσει και ν’ ανοίξει μεταξύ μας ένας εποικοδομητικός βιβλιοφιλικός διάλογος.

Δεν έχω χρόνο για διάβασμα!

...να μη σας πω τον πόνο μου;

-Γεια σας κυρία Σοφία! Λέγομαι Ελευθερία Δημάδη, είμαι 15 χρονών και διάβασα δύο προηγούμενες συζητήσεις σας σχετικά με το βιβλίο. Mια κοπέλα ρωτούσε ποια βιβλία να διαβάσει και η Κατερίνα, που διάβασε δυο βιβλία από αυτά ενθουσιάστηκε. Επειδή μου άρεσαν οι συζητήσεις αυτές και θα ήθελα να διαβάσω και εγώ βιβλία, απευθύνομαι σε εσάς για να σας πω το πρόβλημα μου. Με τρεις λέξεις: Δεν έχω χρόνο!  Δεν περιμένω να μου βρείτε λύση αλλά, έστω και έτσι... να μη σας πω τον πόνο μου;

Παρηγοριά: Δεν είσαι η μόνη!

-Ναι, αγαπητή Ελευθερία, να πεις τον πόνο σου! Άλλωστε η παροιμία λέει: «Μοιρασμένος πόνος, μισός πόνος!» Και άλλος λόγος παρηγοριάς: Δεν είσαι η μόνη που δεν έχει χρόνο για διάβασμα. Είναι πολλοί οι ομοιοπαθείς... Αν και στις περισσότερες περιπτώσεις, πιστεύω πως δε λυπούνται γι’ αυτό, μάλλον το έχουν ως μια πρόχειρη και επιπόλαιη δικαιολογία. Διαισθάνονται ή έχουν ακούσει ότι το βιβλίο είναι εργαλείο και όχημα πολιτισμού, νιώθουν κάποια ενοχή και βρίσκουν πρόχειρο άλλοθι την έλλειψη χρόνου. Αλλά, για πες μου, τι σου συμβαίνει και δεν έχεις χρόνο;

Φορτωμένο πρόγραμμα

Να, έχω πολύ φορτωμένο πρόγραμμα. Εκτός από την πρώτη Λυκείου, όπου φοιτώ, έχω αγγλικά, για να πάρω το Lower, μαθήματα κλασσικού χορού, μαθήματα κιθάρας και κολύμβησης...
-Και φυσικά πρέπει να διαβάσεις για το Λύκειο, για τα αγγλικά, για την κιθάρα, να φας, να ξεκουραστείς, να περιποιηθείς τον εαυτό σου, να συναναστραφείς τις φίλες σου, τους γονείς ή τα αδέλφια σου, να κοιμηθείς… Πράγματι πού καιρός για διάβασμα;
-Ακριβώς έτσι!

Με πιάνετε αδιάβαστη!

Αλλά ήταν πάντα έτσι; Πριν δύο μήνες άρχισες να πηγαίνεις στο κολυμβητήριο δύο φορές την βδομάδα -περίπου τέσσερις ώρες συνολικά. Πριν από δύο μήνες, που δεν είχες κολύμβηση, τι έκανες τις τέσσερις ώρες που περίσσευαν κάθε βδομάδα; Διάβαζες κάποιο βιβλίο;
-Δεν ξέρω, ειλικρινά,... δεν είχα κάτι άλλο! Αλλά δε διάβασα κανένα βιβλίο... Με πιάνετε αδιάβαστη!
-Έχετε τηλεόραση στο σπίτι;
-Φυσικά και έχουμε!
- Και κάθε πότε βλέπεις τηλεόραση;
-Τρεις, τέσσερις φορές την εβδομάδα, ας πούμε περίπου 6 με 8 ώρες. Βλέπω πολύ ενδιαφέροντα έργα. Δε θα ήθελα να τα χάσω... Άλλωστε με ξεκουράζουν.

Άτυχο ξεκίνημα

-Αλήθεια, Ελευθερία, για πες μου πόσο καιρό έχεις να διαβάσεις ένα εξωσχολικό, ένα λογοτεχνικό βιβλίο;
-Μμμ... πάνε δύο χρόνια τώρα. Είχα διαβάσει τότε δύο βιβλία... Το ένα ήταν «Τα ξύλινα σπαθιά», που το μισοδιάβασα. Το άλλο δεν το θυμάμαι καθόλου, αν και το διάβασα, ωστόσο  δε μου έκανε κάποια ιδιαίτερη εντύπωση.
-Γι’ αυτό και το ξέχασες τελείως! Δεν ήταν «Η Μαρούλα της Λήμνου» της Λαμπαδαρίδου, ούτε οι «Λευκές Νύχτες» του Ντοστογιέφσκη, ούτε «Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ,  ούτε… .«Η γη των ανθρώπων» του Εξυπερύ...
-Ούτε κανένα άλλο από τα 20 που προτείνατε.
Υπάρχει χρόνος για ό,τι μας συγκινεί...
-Για πες μου, όμως, Ελευθερία. Ο κλασσικός χορός που μαθαίνεις είναι κάτι που σε συγκινεί;
-Ω, ναι! Πάρα πολύ. Νομίζω ότι ζω σε κάποιον άλλο, μαγικό κόσμο όταν χορεύω.
-Και η κιθάρα; Νιώθεις την ίδια συγκίνηση όταν παίζεις «τις Αναμνήσεις από την Αλάμπρα» του Ταρέγκα;
-Όχι βέβαια..! Μου αρέσει πολύ να παίζω κιθάρα ή και να τραγουδάω συγχρόνως με τις φίλες μου. Αλλά είναι μια διαφορετική αίσθηση από αυτή του χορού, που τον ζω ολοκληρωτικά.
-Και η κολύμβηση; Την θεωρείς αθλητισμό ή καλλιτεχνία;
-Αθλητισμό βέβαια. Αλλά η ακρίβεια και ο ρυθμός στις κινήσεις, η αίσθηση του νερού στο σώμα μου, η ταχύτητα στην επιφάνεια ή οι ασκήσεις από τον αέρα που πέφτω και στο βυθό που ακολουθεί με συνεπαίρνουν. Δεν φανταζόμουν πως το σώμα μου έχει τόσες δυνατότητες στο νερό... Αν και θα έπρεπε να είμαι προετοιμασμένη από το χορό που κάνω δύο χρόνια τώρα.

Ερεθίσματα, γνωριμία, συγκίνηση

-Αλήθεια, πες μου ειλικρινά, πριν μάθεις χορό, κιθάρα, κολύμβηση αισθανόσουν καθόλου να συγκινείσαι απ' αυτά;
-Ναι! Κάπως, ιδίως όταν έβλεπα μπαλέτο στο θέατρο ή στην τηλεόραση. Κι όταν άκουγα κιθάρα... Όχι όταν έβλεπα να κολυμπούν. Αλλά αυτές οι συγκινήσεις μου υπήρξαν πολύ επιφανειακές μπροστά σ' αυτά που ένιωσα αφού τις γνώρισα η ίδια και με καλούς δασκάλους που ευτύχησα να έχω.
-Πολύ ωραία! Τα έζησες η ίδια και σε συγκίνησαν. Για τη Λογοτεχνία είχες ανάλογους δασκάλους, ανάλογα βιώματα;
-Όχι βέβαια! Η φιλόλογος μας καλή καθηγήτρια αλλά... τη βαριόμαστε! Δεν ξέρω αν φταίει και η ίδια ή περισσότερο το πρόγραμμα ή η μέθοδος διδασκαλίας.
-Μήπως όμως ευτύχησες να διαβάσεις κάποια εξαιρετικά βιβλία που σε ενθουσίασαν;
-Στο δημοτικό, θυμάμαι με μακρινή συγκίνηση, το Μάγκα της Π. Δέλτα και το Δαυίδ Κόπερφηλντ  του Κ. Ντίκενς. Στο γυμνάσιο διάβασα μερικά βιβλία, μόνο το ένα θυμάμαι, που όμως δεν το τέλειωσα...
-Μήπως μπορούμε να βγάλουμε ένα πρώτο συμπέρασμα για σένα; Ότι έχεις καιρό για ό,τι σε συγκινεί;
-Ναι... Έτσι είναι! Με συγκινούν ο χορός, η κιθάρα, η κολύμβηση, η τηλεόραση και έχω χρόνο γι’ αυτά.
-Δε σε συγκινεί το βιβλίο, γιατί σχεδόν δεν το γνώρισες. Και άρα δεν έχεις χρόνο γι’ αυτό.
-Τώρα που το λέτε... βλέπω πως έτσι είναι. Και οι φίλες μου, διαπιστώνω συχνά, πως έχουν χρόνο για ό,τι τις συγκινεί. Σε άλλες αρέσουν οι βόλτες κι οι κουβέντες, σε άλλες τα σπορ, σε άλλες ο χορός και τα τραγούδια, σε άλλες το διάβασμα...

15' μετριοπαθές ποιοτικό ξεκίνημα

-Μια και πιστεύεις ότι το ελεύθερο διάβασμα θα προσθέσει στη μόρφωση σου, μήπως θα έπρεπε να διαλέξεις ένα - δυο βιβλία απ' αυτά που είπαμε και να αφιερώνεις λίγο έστω χρόνο, 10 -15 λεπτά την ημέρα για να τα διαβάσεις;
-Ξέρετε, πριν κοιμηθώ το βράδυ, στο κρεβάτι θα ήταν εύκολο κάτι τέτοιο.
-Ακριβώς! Να δώσεις την ευκαιρία στον εαυτό σου να γνωρίσει βιβλία που έχουν κάτι ουσιώδες να σου πουν και κάποια άλλη διάσταση του πνεύματος σου να αφυπνίσουν.

Υποκειμενική χρήση του χρόνου.Επιλογές

-Σας ευχαριστώ, κυρία Σοφία! Με βοηθήσατε να δω πόσο υποκειμενικό είναι αυτό που λέμε «δεν έχω χρόνο». Και πώς στα αλήθεια μπορώ να αξιοποιήσω το χρόνο μου σωστά, χωρίς προφάσεις.
-Όπως καταλαβαίνεις, Ελευθερία, είναι πολλά τα ωραία αυτής της ζωής και όλα δε μπορούμε να τα προλάβουμε. Είσαι υποχρεωμένη να κάνεις τις επιλογές σου και να τις ιεραρχήσεις. Και κάθε επιλογή είναι και μια δοκιμασία και ένας δρόμος, που, όμως, αποκλείει μερικούς άλλους. Θα έχεις τα κριτήρια για τη σωστή επιλογή; Θα βρεις τη δύναμη ν' ακολουθήσεις τις αποφάσεις σου;

Η δύναμη της θέλησης και μέσω του βιβλίου

-Δεν ξέρω... Το θέμα δεν είναι τόσο απλό! Πιστεύω, όμως, κυρία Σοφία, ότι και τα βιβλία θα με βοηθήσουν να δω πιο καθαρά. Με ευρύτερη προοπτική και με πιο ισχυρή θέληση.
-Που ήδη την ασκείς με τη φοίτηση σου στο Λύκειο, στ' αγγλικά, στο χορό, στην κιθάρα, στην κολύμβηση... Αυτή σου η θέληση θα σε βοηθήσει να μπεις και στο δυνατό και ιδιαίτερο εκείνο χώρο του πνεύματος που αντιπροσωπεύει το βιβλίο. Και που θα διευρύνει τους ορίζοντες σου, ώστε και τα άλλα σου ενδιαφέροντα να γίνουν πιο πλούσια και πιο βαθιά. Όταν διαβάσεις το «Ο χορός στη ζωή μας» του Γκαρωντύ, θα δεις ότι θα βλέπεις το χορό και θα τον ζεις σε μιαν άλλη διάσταση. Και αξίζεις αυτή την πρόοδο. Γιατί την αποζητάς!
-Ευχαριστώ κυρία Σοφία. Κι εγώ σας εύχομαι ολόψυχα ό,τι επιθυμείτε και... ένα υγιές μωρό!
-Σ' ευχαριστώ Ελευθερία. Καλά μάντεψες. Αλλά επιθυμώ και τη δική σου πνευματική άνοδο... Ελπίζω να τα ξαναπούμε!
Από το περιοδικό Βιβλίο & Ζωή 12ο, σ. 8-9

Ποιά βιβλία να διαβάσω;

Η Ήβη Σταυροπούλου - γενική γραμματέας της Λέσχης και η Ευγενία Εφταλιώτου, σε μια προσπάθεια για βαθύτερη επικοινωνία μέσω των βιβλίων, ανοίγουν διάλογο πάνω σε ένα ερώτημα που απασχολεί την 16χρονη Ευγενία και όχι μόνο...
«Ποιά βιβλία να διαβάσω;» Το ερώτημα έθεσε η Ευγενία σε γυναικείο περιοδικό. Το περιοδικό απάντησε το ίδιο και η Λέσχη. Η απόσταση των δύο απαντήσεων είναι πάνω από εμφανής, μεγάλη!
Καλωσορίζουμε την Ευγενία που με το ερώτημά της θα μας δώσει την ευκαιρία να ενημερωθούμε σχετικά με το βιβλίο, το πολύτιμο αυτό και αναντικατάστατο πολιτιστικό αγαθό.

Ευγενία:
Πραγματικά δε ξέρω... έχω μπερδευτεί. Μ’ αρέσει η λογοτεχνία, μ’ αρέσουν τα βιβλία. Κυκλοφορούν όμως τόσα πολλά που είναι αδύνατον να διαλέξω.
Εσείς τι λέτε; Από ποια ν' αρχίσω; Θέλω να γράφω καλές εκθέσεις, να βελτιωθώ πνευματικά, ν’ ανοίξω τους ορίζοντές μου. Είμαι 16. Ποιά βιβλία κάνουν για την ηλικία μου;

κ.Ήβη:
Αχχχ Ευγενία, να ξαναγινόμουνα 16! Θα…διάβαζα τον κόσμο με άλλο μάτι!
Αλλά επειδή ο χρόνος δε γυρνάει πίσω κι η στιγμή περνάει και χάνεται, ας μην τη σπαταλάμε με μέτρια βιβλία. Το αληθινό βιβλίο, μας ανεβάζει, μας ταξιδεύει, μας συγκινεί, μας κάνει πλουσιότερους. Πολύ σωστά λοιπόν συνδέεις τη λογοτεχνία με την πνευματική σου πρόοδο.
Όμως μπροστά σ’ όλους αυτούς τους αμέτρητους νέους τίτλους, σε εξώφυλλα και συγγραφείς, χάνεται η ουσία. Μέσα στα εκατοντάδες μ έ τ ρ ι α που κυκλοφορούν, χάνεται το αληθινό βιβλίο, τα χάνεις κι εσύ που, με το δίκιο σου, δε ξέρεις τι να διαλέξεις. Αλλά για πες μας, αγοράζεις βιβλία;

Ευγενία:
Και βέβαια αγοράζω, αλλά πέφτω έξω ! Όσα βιβλία διάλεξα μόνη μου, δεν τα κατάλαβα, αν και τα διάβαζα… και τα ξαναδιάβαζα, όπως με συμβούλευε το περιοδικό που ρώτησα. Τελευταία πήγα και πήρα, από άγνοια, ένα βιβλίο που για να το καταλάβω έπρεπε να ξέρω πολιτική! Απογοητεύτηκα... έχασα και χρόνο και τα χρήματά μου. Γιατί να ξοδεύομαι χωρίς λόγο, γιατί να μην καταλαβαίνω; Μαθήτρια του 17 είμαι, τρέχει κάτι μ’ εμένα;

κ.Ήβη:
Τρέχει Ευγενία μου, αλλά όχι με σένα! Με τα βιβλία!
Αυτά τα..."μοντέρνα κολοκύθια" όπως τα έχει χαρακτηρίσει ο Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος, ένας απ' τους καλύτερους λογοτέχνες μας.
Υπάρχουν "συγγραφείς" κενοί, χωρίς περιεχόμενο που εντυπωσιάζουν τον ανυποψίαστο αναγνώστη, γράφοντας ακαταλαβίστικα, "κουλτουριάρικα" βιβλία.

Ευγενία:
Και τότε σε ποιους απευθύνονται, ποιοί τα αγοράζουν, πόσοι τα καταλαβαίνουν;

κ.Ήβη:
Πρώτα «θύματα» οι ανύποπτοι αναγνώστες! Αυτοί που δεν φαντάζονται
τι κρύβεται πίσω από ένα ωραίο εξώφυλλο, από μια καλή έκδοση, πίσω από μια... κατά τα άλλα πολλά υποσχόμενη βιτρίνα βιβλιοπωλείου.
Αυτοί θα μείνουν με το κόμπλεξ ότι δεν είναι ικανοί για υψηλά νοήματα!
Αν τώρα επιμείνουν να τα διαβάζουν... κακό του κεφαλιού τους! Θ' αρχίσουν να στρεβλώνουν τη σκέψη τους, να γίνονται ακατανόητοι, να παθαίνουν ακαμψία! Μ' όποιον δάσκαλο καθίσεις τέτοια γράμματα θα μάθεις, εξάλλου.
Δεύτερα «θύματα» αυτών, των... σε εισαγωγικά βιβλίων, όσοι από σνομπισμό, κάνουν πως τα καταλαβαίνουν και τα μιμούνται. Πετάνε έναν τίτλο από δώ, έναν συγγραφέα από κει, ένα απόφθεγμα παραπέρα. Είναι οι μοντερνίζοντες, δήθεν διανοούμενοι, άδειοι κι οι ίδιοι σαν τα βιβλία που διαβάζουν!
Πάλι καλά να λες... τέτοια βιβλία όλο και λιγοστεύουν. Ευχόμαστε να γίνουν είδος προς εξαφάνιση!

Ευγενία:
Κι οι εκδότες τους, τι ρόλο παίζουν;

κ.Ήβη:
Η "παραλογοτεχνία" στοχεύει στο ευκαιριακό χρήμα Ευγενία μου. Αλλά και στην πρόσκαιρη δόξα που φέρνει η αναγνώριση των δήθεν συγγραφέων αυτών των εκδοτών, όσο αυτοί είναι μόδα. Γιατί κακά τα ψέματα... μόδα είναι, θα περάσει!

Ευγενία:
Και πώς μπορώ εγώ, ο απλός αναγνώστης, να «προφυλαχθώ» από την εκδοτική παραγωγή της σειράς;

κ.Ήβη:
Aπλώς τα προσπερνάς. Χάνεις πολύτιμο χρόνο αν ασχοληθείς με τα συγκεκριμένα βιβλία για να τ' αποφύγεις. Τα προσπερνάς και πας παραπέρα. Η ολοκλήρωση της προσωπικότητας, η πραγματική ψυχαγωγία και μόρφωση είναι αποτέλεσμα της επαφής με αληθινά βιβλία!
Άκου μερικά: Σωκράτης του Ζαλοκώστα, τα αριστουργήματα Γράμμα στο γιο μου κι ένα άστρο, η Μαρούλα της Λήμνου της Μαρίας Λαμπαδαρίδου Πόθου, Το λουλούδι της κανέλας της Μάρως Βαμβουνάκη, Το Σπίτι κι ο Κόσμος, του Ταγκόρ, τα βιβλία - διαμάντια, Της νύχτας κόρη Αυγή, της Κωσταρίδη, Όπου σε πάει η καρδιά, της Ταμάρο, Αθηνά - ευτυχώς που δεν γεννήθηκα όμορφη, του Καρακάση. Αξίζουν επίσης: Το Βιβλίο της ζωής, του Γκραίη, Το Κάστρο της Μνήμης, του Άρη Φακίνου, Ο ήλιος του θανάτου, του Παντελή Πρεβελάκη, Τα λιμάνια της Ανατολής του Αμίν Μααλούφ. Το αυτοβιογραφικό,  Η γη των ανθρώπων, του Εξυπερύ, το δοκίμιο Αμφισβήτηση του κατεστημένου του Τσιρόπουλου, τα κλαστικά αισθηματικά Τζέην Έυρ, της Μπροντέ, Λευκές νύχτες, Οι φτωχοί, του Ντοστογιέφσκι...
Αυτά νομίζω αρκούν προς το παρόν, τι λες;

Ευγενία:
Εσείς είστε ζωντανή βιβλιοθήκη κυρία Ήβη. Επιτέλους, μου ανοίξατε τα μάτια, μου δώσατε επιλογές, πολλές...!

κ.Ήβη:
...και καλές πάνω απ’ όλα!
 
κ.Ήβη:
Έλα μια βόλτα απ’ τη Λέσχη μας να τα δεις με τα μάτια σου. Θα νιώσεις σα στο σπίτι σου. Η ατμόσφαιρα φιλική, ανοιχτή, σε εμπνέει ν’ αναζητήσεις βιβλία, μέσα από πολλά θέματα και τίτλους. Μακριά από τα συστήματα εμπορευματοποίησης. Με πυξίδα αποκλειστικά την ποιότητα!
Είμαστε πρωί-απόγευμα στο Νέο Ψυχικό, Διονυσίου Σολωμού 15, τα τηλέφωνά μας 210 646 3888 - 210 646 3263, το e-mail μας info@elbi.gr

Ευγενία:
Έρχομαι αύριο μετά το σχολείο. Ανυπομονώ να κάνω τις επιλογές μου!
Από το περιοδικό Βιβλίο & Ζωή 2ο, σ. 7-9

Dialogues between bibliophiles - English version

συγγραφείς και έμπνευση

Έχουν πάντα έμπνευση οι συγγραφείς; Η μούσα τους είναι παρούσα όποτε τη ζητήσουν;
Είναι κάθε μέρα καλημέρα γι΄αυτούς; Η πένα τους τρέχει πάντα με την ίδια ταχύτητα; Καθίστε αναπαυτικά, διαβάστε και... εμπνευστείτε!
Δύο... αυθόρμητες κυρίες- η νεαρή Κατερίνα και η έμπειρη Ήβη- συζητούν παρακάτω για ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα:

-"Ψάχνοντας για κοχύλια" της Πίλτσνερ, τι ωραίο βιβλίο! Το διάβασα μονορούφι! Εμπνευσμένο θα έλεγα. Ανυπομονώ να διαβάσω και τ' άλλα της βιβλία. Ξέρετε κυρία Ήβη αν έχουν εκδοθεί στα ελληνικά;
-Ξέρω το βιβλίο της "Σεπτέμβρης", από τις ίδιες εκδόσεις. Το διάβασα με την ίδια προσδοκία που ’χεις κι εσύ.
-Και; Σας απογοήτευσε;
-Ναι! Δεν είναι σαν το πρώτο... απέχει. Είναι απλώς καλό, χωρίς θαυμαστικά.
-Και δεν είναι η μόνη συγγραφέας, που "ξεγελάει". 'Οταν διάβασα το "Σωκράτη" του Χρήστου Ζαλοκώστα, ενθουσιάστηκα. Κι αγόρασα του ίδιου το "Γύρω απ' την Ελλάδα", ελπίζοντας να το χαρώ όπως και το "Σωκράτη". Δε λέω καλό βιβλίο αλλά “Σωκράτης” δεν είναι.
-Καλύτερα δε θα ήταν να τα ’χες διαβάσει ανάποδα; Το "Σωκράτη" δεύτερο;
-Σίγουρα. Αλλά τότε αμφιβάλλω αν θ’ αγόραζα το "Σωκράτη".
-Έχεις δίκιο Κατερίνα μου.
-Βλέπεις παρασύρεται κανείς από το εμπνευσμένο για να διαβάσει κι άλλο βιβλίο του ίδιου συγγραφέα. Όμως καθόλου σίγουρο ότι θα είναι σαν το πρώτο. Γιατί άραγε κυρία Ήβη;
-Είπες πριν τη μαγική λέξη...
-Τι είπα και δεν το κατάλαβα;
-... τη λέξη εμπνευσμένο! Το βιβλίο που διαβάσαμε, που κι οι δυο βρήκαμε θαυμάσιο, γράφτηκε σε φάση έμπνευσης του συγγραφέα, Κατερίνα μου.
-Δηλαδή είχε τη φλόγα μέσα του; Ένιωθε γεμάτος; Ανεβασμένος; Τον ενέπνεε το θέμα; Ήταν πιο έμπειρος; Πιο αυθόρμητος; Η ζωή τον πήγαινε πρίμα ή τα αισθηματικά του;
-Ποιος ξέρει πού βρίσκεται η ρίζα της έμπνευσης... γιατί και πότε ο συγγραφέας είναι κάτω από την προστασία της μούσας του!
Το ξέρεις Κατερίνα ότι ο Ντοστογιέφσκι έγραφε συχνά κάτω από έντονη οικονομική πίεση; Παρόλα αυτά δημιούργησε αριστουργήματα, χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει ότι όλοι οι φτωχοί συγγραφείς γράφουν καλά βιβλία!

"Το πνεύμα όπου θέλει πνέει". Κι έτσι ούτε όλοι οι συγγραφείς, ούτε όλες οι δημιουργίες τους έχουν τη δωρεά του πνεύματος.

-Αναρωτιέμαι κυρία Ήβη, ο ίδιος ο συγγραφέας έχει συναίσθηση πότε δημιουργεί και πότε απλά καταναλώνει μελάνι;
-Μάλλον όχι Κατερίνα μου! Συνήθως ξεγελάει τον εαυτό του τυπώνοντας βιβλία βαρετά, ανούσια ή ρηχά. Πολλοί έλληνες συγγραφείς νομίζουν ότι είναι συγγραφείς! Ούτε "γνώθι σ’ αυτόν" έχουν, ούτε το περιβάλλον τούς βοηθάει να το αποκτήσουν. Λείπουν οι κριτικοί και τα κριτήρια, λείπει η ειλικρίνεια, πλεονάζει η κολακεία, η ακρισία, η κερδοσκοπία…Αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα που αξίζει να το συζητήσουμε στο μέλλον και όχι μόνο με τους ίδιους τους συγγραφείς.
-Πράγματι είναι ένας ολόκληρος κόσμος αυτός των συγγραφέων με πολλές όψεις και απόψεις. Ας έχουμε στο νου μας πάντως πως τις περισσότερες φορές, δεν μπορούμε να επιλέξουμε βιβλίο από το όνομα του συγγραφέα και μόνο.
-Πίστευε και... ερεύνα καλύτερα! Ο καλύτερος τρόπος για να μην απογοητευόμαστε από τους συγγραφείς ακόμα κι αν είναι οι αγαπημένοι μας. Ας επιλέγουμε βιβλία με περίσκεψη και ενημέρωση.
-Σωστά το τοποθετείτε. Πίστευε και... ερεύνα! Κυρία Ήβη δώσατε την καλύτερη συμβουλή... τελεία και παύλα. Η Λέσχη έχει επίσης και το "Σεπτέμβρη" της Πίλντσνερ και το "Γύρω απ' την Ελλάδα" του Ζαλοκώστα;
-Ναι, αλλά χωρίς το τιμητικό αστέρι που έχει το "Ψάχνοντας για κοχύλια" και το διπλό αστέρι του "Σωκράτη".
-Και πώς η Λέσχη διακρίνει τα βιβλία σε πολύ καλά, άριστα, εμπνευσμένα;
-Με τη βοήθεια των αναγνωστών της. Τα βιβλία για να αξιολογηθούν, διαβάζονται από απλούς ανθρώπους που αγαπούν το διάβασμα, έχουν πηγαίο κριτήριο κι ευαισθησίες, χωρίς σκοπιμότητες. Γι’ αυτό και η ενημέρωση της Λέσχης είναι αληθινή και πολύτιμη. Και ξέρεις όταν η τελική κρίση είναι συλλογική, από περισσότερους αναγνώστες, τότε ο υποκειμενισμός ή τα περιθώρια λάθους περιορίζονται σημαντικά.
-Τότε κυρία Ήβη, θ’ ακούω τη Λέσχη με... κλειστά μάτια!
-Να ’σαι καλά Κατερίνα μου- μα τυφλή εμπιστοσύνη έστω και... ακουστική είναι υπερβολή. Χαίρομαι όμως γιατί προκάλεσες τον εμπνευσμένο διάλογό μας, χαίρομαι που έδωσες την αφορμή ειδικά στους νέους βιβλιόφιλους που μας διαβάζουν να προβληματιστούν για την επιλογή των βιβλίων και τους συγγραφείς τους και να βάλουν... τελεία στην άποψη, βιβλίο να΄ναι κι ό,τι να΄ναι!

Ραντεβού σ’ έναν επόμενο διάλογο.
Από το περιοδικό Βιβλίο & Ζωή 11ο, σ. 24-25

Βιβλίo – Αστέρι

Σωκράτης.
Το συνιστά ο Κωστάκης, ΣΤ' Δημοτικού, 11 χρόνων από το Κάτω Χαλάνδρι.

Λαχτάρα για το Σωκράτη!

Με τη σεμνότητα που τον διέκρινε ρώτησε την υπεύθυνη της Λέσχης με συγκρατημένη λαχτάρα: “Αν έρθω πρώτος λαχειοπώλης, θα μου δωρίσετε το Σωκράτη;”

Αγωνιστής- φαβορί!

“Όπως βλέπεις, Κωστάκη, πας φαβορί για πρώτος και άσε τις μετριοφροσύνες! Φυσικά και θα σου δωρίσουμε το “Σωκράτη” που το προτιμάς. Αν και το βιβλίο αυτό του Χρήστου Ζαλοκώστα είναι για μεγάλους”. Ο Κωστάκης είχε δει το βιβλίο  -2πλό αστέρι στην Έκθεση, ποιός ξέρει τι είχε ακούσει για τον αρχαίο αυτό πρόγονό μας και το... έβαλε στο μάτι!

Για το βιβλίο του σχολείου και του χωριού

Ο Κωστάκης με πολύ ενθουσιασμό, αλλά και σύστημα κίνησε τη λοταρία για το “βιβλίο του σχολείου και ενός απομονωμένου ή ακριτικού  χωριού”, που γινόταν στα πλαίσια της Εβδομάδας Βιβλίου της Λέσχης, με Έκθεση, Ψυχαγωγία για παιδιά, Διάλεξη - Συζήτηση για το ελεύθερο διάβασμα του παιδιού και του νέου και άλλες 12 εκδηλώσεις, στα πλαίσια του στόχου “Βιβλίο και Ζωή”.

Ανήσυχος, ευρηματικός, συστηματικός

Μας ενημέρωσε σχετικά: “Πήρα αφίσες λοταρίας κι έβαλα στην πολυκατοικία μου, εκεί που περιμένουν για το ασανσέρ. Κρατούσα και το πρόγραμμα της Εβδομάδας βιβλίου και το έδειχνα. Πήγα και στα 26 διαμερίσματα.
Έκλεισα και με το τηλέφωνο “τυχερούς” λαχνούς σε θείους, θείες, ξαδέλφια, γιαγιάδες…. Μετά πήγα και σε διπλανές πολυκατοικίες. Οι περισσότεροι πήραν, μερικοί μάλιστα 2 και 3 λαχνούς. Το Σαββατοκύριακο πήγα στο καφενείο του θείου μου στη Μάνδρα Αττικής. Αφίσα έξω, αφίσα μέσα! Δεν άφησα κανέναν παραπονεμένο! Μερικοί πήραν και πέντε λαχνούς!” Τελικά ο Κωστάκης πούλησε 160 λαχνούς από τους 750 που πούλησαν όλοι οι μαθητές του σχολείου!

Με κόκκινα μάτια! Του μιλούσε το δαιμόνιο!

Του δώσαμε το Σωκράτη σε ειδική τελετή βράβευσης των τριών πρώτων λαχειοπώλων. Υπήρξαν κι άλλοι τόσο διαφορετικοί, και καθηγητές ακόμα, που θαύμασαν το “Σωκράτη” και συνδέθηκαν στενά με το βιβλίο αυτό.

Αλλά γι’ αυτούς θα μιλήσουμε άλλη στιγμή.

Ήρθε την επόμενη μέρα ο Κωστάκης με κόκκινα μάτια. “Τι έπαθες Κωστάκη; Μήπως θα γίνεις... άσπρο κουνέλι;” “Το διάβασα!” “ Ποιό; Το Σωκράτη; Όλο;!” “Όλο! Ξημερώθηκα και ένιωθα σαν να μου μιλούσε το δαιμόνιο!”

Αχώριστος φίλος του ο Σωκράτης

Όπως μάθαμε αργότερα από τον πατέρα του, το “Σωκράτη” δεν τον αποχωριζόταν ο Κωστάκης με τίποτα, τον είχε στο προσκεφάλι του! Τον διάβαζε και τον ξαναδιάβαζε. Καθώς μεγάλωνε κι αυξάνονταν οι εμπειρίες του και δυνάμωνε το μυαλό του, όλο και κάτι καινούριο είχε να του πει ή πιο βαθιά ή από άλλη σκοπιά να το σκεφτεί. Ένα αληθινό, ζωντανό βιβλίο δεν σε αφήνει εύκολα σε ησυχία....

     

Oι ιδέες είναι σαν τα πουλιά.
Πετούν ελεύθερα εδώ κι εκεί
και γίνονται οι δάσκαλοι της ελευθερίας
από τα χαμηλά της ελευθερίας προς τα ψηλά!

Φίλοι του βιβλίου σάς στέλνουν ιδέες
που τους συγκίνησαν από συγγραφείς που γνώρισαν
από βιβλία που αγάπησαν.

Δε νικά το πλήθος, παρά η ψυχή, η θέληση της νίκης.

ΖΑΛΟΚΩΣΤΑΣ  Σωκράτης - ΕΣΤ  σ.307

 

Ο έξω κόσμος, τα φαινόμενα, είναι ψεύτικα. Ο μέσα κόσμος, η ψυχή είναι αθάνατη. Εκεί θα βρεις τις αιώνιες αλήθειες, που μήτε καιρός, μήτε άνθρωποι μπορούν να τις αλλάξουν.

ΖΑΛΟΚΩΣΤΑΣ  Σωκράτης - ΕΣΤ  σ.161

 

Η αρετή δεν μαθαίνεται με τα λόγια, όσο με το παράδειγμα.

ΖΑΛΟΚΩΣΤΑΣ  Σωκράτης - ΕΣΤ  σ.241

 

Καμιά προσπάθεια για ένα μεγάλο σκοπό δεν πάει χαμένη, δεν ξεχνιέται, ακόμη και όταν χαθεί.

ΖΑΛΟΚΩΣΤΑΣ  Σωκράτης - ΕΣΤ  σ.329

 

Δεν είναι σκλαβιά να συμμορφώνεται ο άνθρωπος με τους Νόμους. Είναι σωτηρία. Όχι με τους γραμμένους Νόμους της Πολιτείας μόνο, παρά και με τους άγραφους, εκείνους που πηγάζουν από τη συνείδηση του ανθρώπου.

ΖΑΛΟΚΩΣΤΑΣ   Σωκράτης - ΕΣΤ  σ.185

 

Μη νομίσετε πως χρειάζεται πολύς κόπος, για να  ξυπνήσετε τις ψυχές των ανθρώπων: Έχει κάτι θεϊκό η ψυχή κι αποζητά τη λύτρωσή της.

ΖΑΛΟΚΩΣΤΑΣ   Σωκράτης - ΕΣΤ  σ.328

 

Οι αναγνώστες ρωτούν, οι συγγραφείς απαντούν...
ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ... ΟΔΥΣΣΕΙΑ!

Αγαπητή/έ συγγραφέα,

όχι ο δαίμων του τυπογραφείου, αλλά ο δαίμων που έχει μέσα της η Λέσχη, ξαναχτυπά και φέτος με όλο το θάρρος που του δίνει η δημιουργική συνεργασία μας και τα αξεπέραστα βιβλία που συγκινούν όλους μας και φέρουν την υπογραφή σας.

Θα θέλαμε λοιπόν να μας κάνετε μία... συγγραφική εξομολόγηση!

Γράψτε μας για τις περιπέτειες σας, όποιας μορφής, κατά τη συγγραφή ενός ή αν θέλετε και περισσότερων βιβλίων σας, στη σύλληψη της ιδέας, στο ξεκίνημα ή... μεσοπέλαγα. Στιγμές με χιούμορ, σοβαρές, κωμικοτραγικές, αλησμόνητες. Περιγράψτε τη δική σας «Οδύσσεια» προκειμένου να φτάσετε στην «Ιθάκη», στον προορισμό του βιβλίου σας. Να ικανοποιεί δηλαδή πρώτα εσάς και ν’ αγγίζει την ψυχή των αναγνωστών του.

Είχατε πάντα δίπλα σας μια μούσα ή πηγαινοερχόταν; Ξεπηδούσε ορμητικά η γραφή ή σκόνταφτε; Ζήσατε αυτό που λένε συγγραφική... απογοήτευση; Περιπλανηθήκατε σε «θάλασσες και στεριές» σαν τον πολυμήχανο Οδυσσέα; Περάσατε από «Συμπληγάδες» ώσπου να το τελειώσετε και πόσα χρόνια σας πήρε; Είχατε πίστη στον ρόλο σας σαν την... Πηνελόπη; Συντρόφους, αντίζηλους;

Είμαστε όλο αυτιά και ενδιαφέρον σε πιπεράτες εκμυστηρεύσεις!  Αν δε σας φτάνουν 500 λέξεις για να μας εξιστορήσετε τις περιπέτειές σας, δε θα έχουν κανένα πρόβλημα και για παραπάνω, το 12ο τεύχος του περιοδικού μας Βιβλίο & Ζωή, οι Στήλες Τύπου και το site μας που θα τις φιλοξενούν.  Σας παροτρύνουμε μ’ έναν στίχο της Οδύσσειας, μαζί με το ευχαριστώ μας: «Άρχισε, Μούσα, να μιλείς, να βγάνεις μελωδία...».

Το γιαπί. Σίγουρα δεν έχω πτυχία αρχιτέκτονα. Σίγουρα δεν ξέρω πού πάνε τα τέσσερα ή και τα πέντε από σχέδια. Σίγουρα δεν τα πάω καλά με τα μοιρογνωμόνια και το διαβήτη. (Αν και τώρα τελευταία απέκτησα διαβήτη, μα δεν είναι για να μετρώ γωνίες και κύκλους. Έχω ζάχαρο!)

Γιατί τότε, όταν στρώνομαι να γράψω ένα μυθιστόρημα, έχω την εντύπωση ότι χτίζω ένα σπίτι; Τα υλικά δεν μου λείπουν, μα είναι διαφορετικά. Δεν χρησιμοποιώ, ας πούμε, τσιμέντο, ασβέστη και τούβλα. (Αν και πολλές φορές παραδέχομαι ότι είμαι τούβλο).

Χρησιμοποιώ λέξεις, εικόνες και πολλή ευαισθησία. Εκεί βουτώ την πένα μου και γράφω. Στην αρχή βάζω τα θεμέλια. Την ιδέα, πάνω στην ιδέα θα στηρίξω το οικοδόμημα, κι ύστερα θα προσθέσω τους ορόφους, τη στέγη... Όσο προχωράω, τόσο δυσκολεύο- μαι, τόσα περισσότερα απρόβλεπτα «πρέπει» προκύπτουν.

Δεν πρέπει να είναι ευάερο και ευήλιο; Δεν πρέπει να ξεχωρίζει;  Κοιμάμαι και ξυπνάω με μια αφάνταστη έγνοια. Φωνάζω την έμπνευση. Αρνιέται να μ’ ακούσει. Έρχεται όποτε εκείνη το θέλει και με συγχύζει μ’ αυτή της την τακτική.

Το σπίτι είναι ακόμα... γιαπί, κι εγώ σκέφτομαι. Πίνω καφέδες. Ανοίγω το ψυγείο, λες κι εκεί θα βρω ιδέες για γράψιμο, ενώ έχει μόνο αναψυκτικά, ψωμί και άλλα. Το καλαθάκι δίπλα στο γραφείο μου υποφέρει από τις σκισμένες σελίδες, γραμμένες, ξαναγραμμένες, γεμάτες διορθώσεις.

Το σκηνικό τρελό κι ο «αρχιτέκτονας» ακόμα πιο τρελός. Περπατώ και σκέφτομαι το γιαπί. Ταξιδεύω και σκέφτομαι το γιαπί. Και ξαφνικά... Όλα συμβαίνουν ξαφνικά. Τα προβλήματα βρήκαν τη λύση τους. Η αγωνία τελειώνει, κι αρχίζει κάτι άλλο. Η αγωνία της… δημιουργίας.

Βρήκα τους ήρωες-μαστόρους… Τους δίνω το «μιστρί, το βιγλί, και το μαργαριτάρι», όπως λέει το δημοτικό τραγούδι. Αυτοί οργανώνουν το κτίσιμο, τα συνεργεία, τα υλικά. Έχουν χαρακτήρες που δεν πτοούνται, που ξεπερνούν τα εμπόδια. Τους δίνω πινέλα να ζωγραφίσουν τους τοίχους-σελίδες με τα πιο ωραία χρώματα, τους δίνω με τις χούφτες λέξεις, λέξεις ξεχωριστές, να δημιουργήσουν ποιοτική ατμόσφαιρα. Το γιαπί προχωράει, χωρίς να έχω πτυχίο Πολυτεχνείου, φτάνω στη στέγη, στην ταράτσα. Δεν το πιστεύω. Έρχεται δίπλα μου και η έμπνευση (η άτιμη) και αναπνέουμε μαζί τον ευωδιαστό αέρα.

Τώρα πρέπει να σκεφτώ τι κουρτινάκια θα βάλω στα παράθυρα και άλλες λεπτομέρειες. Κι όταν ολοκληρωθεί με το καλό και η διακόσμηση, σας προσκαλώ να πιούμε ένα καφέ, (όπως τον θέλετε) και να μιλήσουμε για τα βάσανα ενός συγγραφέα, που, μεταξύ μας, δεν είναι βάσανα, είναι αγάπη και πάθος.

Αγγελική Βαρελά

 

Το πρωτοβρόχι... έφυγε! Θα ήταν, υπολογίζω, Ιούνιος του 1974. Μια πολύ καυτή ημέρα από το πρωί. Τα παιδιά μου ήσαν στο σχολείο, ο σύζυγος στη δουλειά του κι έτσι εγώ άρπαξα την ευκαιρία να χαθώ στον κόσμο του μυθιστορήματος που έγραφα, με τίτλο: «Πίσω από τη βροχή». Κάθισα λοιπόν στη γνωστή θέση μου, φτιάχτηκα καλά στην καρέκλα μου κι έσκυψα το πορτατίφ ακριβώς πάνω από το χειρόγραφό μου. Διάβασα πρώτα κάνα δυο από τις προηγούμενες σελίδες για να μπω στον κόσμο του και ξεκίνησα.            
Σαν μ’ έναν μαγικό τρόπο, οι τοίχοι του σπιτιού χάθηκαν και η Αθήνα με τις βουές της έσβησε. Το ημερολόγιο γύρισε σελίδα κι εγώ βρέθηκα στο πατρικό μου σπίτι. Έξω είχαν έρθει, λέει, τα πρωτοβρόχια. Γύρω, το σπίτι που γεννήθηκα, είχε πολλά στρέμματα δικά του: περιβόλια, δέντρα, μηλιές, κερασιές, αχλαδιές, πανύψηλες βελανιδιές, πιο ψηλά, σταροχώραφα...

Τώρα άρχισε να βρέχει... Ο ουρανός με τη γη έσμιξαν. Ο Δίας από πάνω μας φοβέριζε. Οι αστραπές όργωναν, ίδια πύρινα φίδια, απ’ άκρη σ’ άκρη το στερέωμα. Η βροχή δυνάμωσε ακόμα. Κροτάλιζε πάνω στα φύλλα. Τραγουδούσε στα κεραμίδια. Έπαιζε ταμπούρλο στον τσίγκο της αποθηκούλας... Τα σταλάματα φλυαρούσαν. Τα ρυάκια κίνησαν. Τα πουλιά είχαν κρυφτεί μέσα στα φύλλα...

Αγνάντευα απ’ το χαγιάτι με τις ξύλινες πηχούλες γύρω τον κόσμο, πάνω το βουνό, μισοσβησμένο μέσα στην αντάρα... Ανάπνεα βαθιά την ευωδία του βρεγμένου χώματος… Τι θαύμα ήταν ετούτο! Τι ευλογία! Ήπιε η γης, ήπιε... Τα ρυάκια κυλούσαν. Πέρα, το ρέμα βούιζε… Κι ύστερα έγινε ειρήνη. Τα δέντρα τώρα φρεσκολουσμένα, έλαμπαν στολισμένα με άπειρες ασημένιες σταγόνες που τρεμοζυγίζονταν στις άκρες των φύλλων. Το ουράνιο τόξο ήρθε ξαφνικά και στάθηκε πάνω από την μεγάλη καρυδιά μας. Τη δρασκέλισε ολόκληρη. Κοίταζα σαν για πρώτη φορά το ουράνιο τόξο. Οι κότες ξεμύτισαν από το κατώι. Ο κόκοράς μας πήδησε πάνω στον φράχτη, και λάλησε την αλλαγή του καιρού. Τα πουλιά τίναξαν τα κεφαλάκια τους κι άρχισαν πάλι το τραγούδι τους μέσα από τα δέντρα...

Σαν να ονειρευόμουν τόση ώρα και τώρα να ξύπνησα ξαφνικά. Γύρισα και κοίταξα το ρολόι μου. Ήταν μεσημέρι! Η οικογένειά μου θα μαζευόταν κι εγώ δεν είχα ετοιμάσει τίποτα για φαγητό!

Άρπαξα το πορτοφόλι μου κι έφυγα βιαστικά για το κρεοπωλείο. Κατέβηκα τρέχοντας σχεδόν τις σκάλες, άνοιξα την πόρτα της εισόδου και βγήκα στο δρόμο. Τα μάτια μου ξαφνικά άνοιξαν διάπλατα. Στάθηκα και κοίταζα γύρω μου σα χαμένη. Μα αφού έβρεχε τόσες ώρες!.. Πού πήγαν τα νερά… Περίμενα να ιδώ το πέρασμα της βροχής. Τον δρόμο υγρό και ξεπλυμένο. Τις νεραντζιές μουσκεμένες. Να ακούσω τα σταλάματα από τα σπίτια. Δίπλα μου το τραγούδι της υδρορροής...

Τίποτα! Όλα γύρω τα έκαιγε αλύπητα ο ήλιος του Ιουνίου...

Βάδιζα μουδιασμένη πάνω στο σκονισμένο δρόμο. Ανάπνεα το βαρύ αέρα της πόλης... Δεν μπορούσα να καταλάβω που πήγαν όλα! Πού χάθηκαν! Τι έγινε η αλήθεια που είχα ζήσει τόσες ώρες...

Ντίνα Βλάχου

 

Καμία Οδύσσεια! Λυπάμαι που θα απογοητεύσω τους αναγνώστες μου. Δεν έζησα Οδύσσεια γράφοντας τα βιβλία μου γιατί -απλούστατα- ποτέ δεν έγραψα βιβλίο.

-Μα έχεις εκδώσει εξήντα! Σωστά. Αλλά ποτέ δεν κάθισα στο γραφείο με σκοπό να γράψω ένα βιβλίο. Τα βιβλία μου γεννήθηκαν εκ των υστέρων πολύ μετά τη συγγραφή του κειμένου τους. Την ώρα που τα έγραφα δεν είχα την αίσθηση ότι γράφω βιβλίο. Για παράδειγμα, τον καιρό της Δικτατορίας κρατούσα σημειώσεις σε χαρτάκια, αντιδρώντας στην ατμόσφαιρα της Χούντας. Κάποια στιγμή αυτές οι σημειώσεις οργανώθηκαν και έγιναν «Η Δυστυχία του να είσαι Έλληνας». Το πιο γνωστό μου βιβλίο που βρίσκεται στην 29η έκδοση και, ακόμα και σήμερα, ανταγωνίζεται τα μπεστ σέλερ.

Καλά, θα πείτε, η «Δυστυχία» αποτελείται από σύντομους αφορισμούς. Πώς γεννήθηκαν τα βιβλία πρόζας; Μα κι αυτά συναρμολογήθηκαν από κομματάκια. «Το Ημερολόγιο του Καύσωνα» μία νουβέλα που κατά τους κριτικούς είναι το καλύτερο πεζό μου, ξεκίνησε όπως λέει ο τίτλος του, σαν ημερολόγιο. Είχα κλειστεί μέσα με τη ζέστη και έγραφα ημερήσιες καταχωρήσεις. Πολύ αργότερα, όταν συνέβη και ένα γεγονός που αναφέρω στο τέλος του, κατάλαβα πως είχα γράψει ένα αφήγημα. Έτσι γράφτηκε και η Αυτοβιογραφία μου («Οι Δρόμοι μου») που έφτασε τις 716 σελίδες. Πολλά πολλά μικρά κεφάλαια γραμμένα χωριστά έκαναν στο τέλος ένα σύνολο. Αν μου λέγατε από πριν πως θα έγραφα ένα βιβλίο τόσων σελίδων θα απαντούσα: «Μπα, αποκλείεται». Πανικός θα με έπιανε σε μία τέτοια προοπτική. Φοβάμαι τα μεγάλα βιβλία -ακόμα και στο διάβασμα. Πόσο μάλλον να τα γράψω. Ίσως και γι αυτό το λόγο δεν αποπειράθηκα ποτέ να γράψω μυθιστόρημα. Η παραγωγή μου αποτελείται από ποίηση, σάτιρα, δοκίμια, διηγήματα, μικρά πεζά.

Χωρίς λοιπόν την πρόθεση συγγραφής βιβλίου, ξεγελώντας τον εαυτό μου, κάλυψα ένα ολόκληρο ράφι βιβλιοθήκης. Χρησιμοποίησα και άλλα κόλπα -π.χ. έγραφα σειρές από κείμενα με κοινό θέμα σε περιοδικά ή εφημερίδες και μετά… να ένα βιβλίο! Βέβαια κάπου ήταν προσχεδιασμένο, γι αυτό και ως βιβλίο φαινόταν σαν ενιαίο σύνολο. Άρα θα σας απογοητεύσω. Καμία Οδύσσεια, καμία περιπέτεια, τίποτα το επεισοδιακό ή το εντυπωσιακό. Μόνο ένα πράγμα μένει από την συγγραφή: Η απόλαυση. Γράφοντας νιώθω πλήρης, ζωντανός, παρών. Η ίδια η γραφή αποτελεί και την ύψιστη ανταμοιβή της!

Νίκος Δήμου

 

Οδύσσεια χωρίς τέλος! Τις προάλλες, με ανθοδέσμη ανά χείρας, χτυπώ το κουδούνι διαμερίσματος, όπου είμαι καλεσμένη. Αλλά γιατί αργεί τόσο να μου ανοίξει η οικοδέσποινα; Τι στο καλό, δε με περιμένει; Ξαναχτυπώ. Επίμονα κι απαιτητικά. Επιτέλους, ανοίγει κι εκπλήσσομαι με την έκπληξή της! Και με τη ρόμπα της! Ωστόσο προχωρώ παραμέσα. Με επιφύλαξη.  Άδειο το σαλόνι! Να που ήρθα πρώτη, αν κι αρκετά καθυστερημένη! Παράξενο!..

Η φίλη χαμογελά με επιείκεια.. Αυτή τη φορά, λέει, καθυστέρησα μια ολόκληρη εβδομάδα!  Οι άλλες ήρθαν... το περασμένο Σάββατο. Προφανώς, θα ’χω πάλι πέσει με τα μούτρα στο γράψιμο!
Κι άλλα τέτοια τραγελαφικά μου συμβαίνουν: καμένα φαγητά, κατσαρόλες που καπνίζουν,  ξεχασμένοι λογαριασμοί, αγωνιώδη  ψαξίματα για κλειδιά... Δεν είναι χωρίς  συνέπειες  το πηγαινέλα απ’  τα πρακτικά στη λογοτεχνική δημιουργία...

Η συγγραφική μου Οδύσσεια ξεκίνησε από  πολύ νωρίς με το πάθος μου για  διάβασμα. Λογοτεχνίας, αλλά και παραλογοτεχνίας. Τα αναγνώσματά μου τα συνέχιζα στο κρεβάτι  πριν αποκοιμηθώ, από νύχτα σε νύχτα. Κανονικά σίριαλ στα χρόνια δίχως τηλεόραση. Έφτιαχνα κι ολόδικές μου ιστορίες. Ηρωίδα πάντα εγώ. Ένας απολαυστικός μυστικός  κόσμος με περίμενε τις νύχτες. Κατάδικός μου. Αυτές οι ιστορίες δε γράφτηκαν ποτέ,  προορίζονταν μόνο για μένα. Άλλωστε θα τις τρόμαζε το φως, θ’ ασφυκτιούσαν  μέσα σ’ ένα τετράδιο. Αγαπούσαν το σκοτάδι και την ελευθερία. Υπήρξαν τότε και κάτι ποιήματα  που γράφονταν στον παγωμένο αέρα, καθώς, με ξαναμμένα απ’ την παγωνιά μάγουλα, κουβαλούσα καυσόξυλα για τη θερμάστρα από την αποθήκη της αυλής στο σπίτι.

Αργότερα γράφω παραμυθάκια και ποιήματα… Στη δευτέρα γυμνασίου αποφασίζω να καταπιαστώ με κάτι πιο φιλόδοξο: ένα μυθιστόρημα με ηρωίδα μεν την αφεντιά μου, αλλά στολισμένη με χαρίσματα και χάρες που λαχταρούσα να έχω. Ορεξάτη, γέμισα αρκετές σελίδες, αλλά κάποια στιγμή τα παράτησα… Πάντως το εγχείρημα μάλλον είχε ρίξει σπόρο...

Και να ‘μαι με το πτυχίο αγγλικής φιλολογίας να περιμένω διορισμό. Στην εφημερίδα διαβάζω τυχαία προκήρυξη διαγωνισμού για τη συγγραφή ιστορικού μυθιστορήματος για νέους. Να, λέω, η ευκαιρία μου! Στρώνομαι στη δουλειά. Έχω χρόνο. Και θέμα. Τον σχεδόν άγνωστο Άγη, τον οραματιστή βασιλιά της Σπάρτης του Γ΄ π.χ. αιώνα. Προλαβαίνω να γράψω μόλις δυο κεφάλαια και καταφθάνει ο διορισμός. Άλλοι καιροί τότε...

Δουλειά, διασκέδαση, γραμμάτια, προσωπική ζωή με ό,τι συνεπάγεται, πού καιρός για γράψιμο! Όμως ξέρω ότι κάποτε θα το κάνω. Οπωσδήποτε! Λογαριάζω, όταν με το καλό, πάρω σύνταξη!

Πέφτω έξω. Μετά από δέκα χρόνια οι συνθήκες της ζωής μου είναι διαφορετικές, οπότε  ξαναπιάνω τον « Άγη» και τον τελειώνω. Ομολογώ ότι την ηδονή κατά  το γράψιμο αυτού του πρώτου βιβλίου δεν την έχω ξανανιώσει ποτέ τόσο έντονα. Το δίνω στον « Κέδρο». Το δέχονται. Το βιβλίο έχει  επιτυχία. Αγαπιέται. Παίρνω θάρρος να συνεχίσω. Άλλωστε μου το ζητά κι ο εκδοτικός οίκος.

Τριάντα χρόνια και κάτι. Εννιά βιβλία. Κυοφορείται το δέκατο. Ατέλειωτες μοναχικές ώρες, γεμάτες όμως... Η αυτοκριτική πλέον -αντί της παλιάς αθωότητας- γεμίζει σακούλες με χαρτιά για ανακύκλωση. Αγώνας για να βρεθεί μια ισορροπία ανάμεσα στη «δουλειά» και στις οικογενειακές και κοινωνικές υποχρεώσεις, για εξοικονόμηση χρόνου, για ενημέρωση στα τεκταινόμενα του κόσμου. Και στο μεταξύ, περιπέτειες, απώλειες, αλλαγές, προσαρμογή, αναγκαστικά συγγραφικά διαλείμματα, η ζωή δεν αστειεύεται. Όμως το ταξίδι για την «Ιθάκη» συνεχίζεται...

Λιλή Μαυροκεφάλου

Μια φορά κι έναν καιρό ήταν… ο συγγραφέας, το βιβλίο και οι νέοι.

Η συγγραφέας στο σχολείο!

Είναι μια συνάντηση με τα παιδιά που την καρτεράς με καρδιοχτύπι. Θα πετύχει η επαφή; Δεν θα πετύχει; Το βιβλίο, αυτή η χρυσή γέφυρα με το Χτες και με το Σήμερα, εργαλείο σημαντικό για το χτίσιμο του Αύριο, είναι ο ήρωας της συνάντησης. Πολλά εκπληκτικά έχουν να θυμηθούν οι συγγραφείς από αυτήν την επαφή, που γίνεται τις περισσότερες φορές στο σχολείο.

Δημιουργική παρακίνηση

Μαζί με τους μαθητές της πρώτης και της δευτέρας δημοτικού, στους οποίους πρωτοπηγαίνω συνήθως, δημιουργούμε ένα παραμύθι. Αρχίζω με το «μια φορά και έναν καιρό» και τους ρωτώ τι μπορεί να συνέβη μια φορά και έναν καιρό. Ένα από τα παιδιά παρουσιάζει έναν ήρωα, για παράδειγμα ένα σκύλο, μια γάτα, ένα λύκο. «Και τι κάνει αυτός;» ρωτώ.

Άλλαξαν οι καιροί… και τα παιδιά!

Μέχρι πριν από λίγα χρόνια συμπληρώνοντας το ένα παιδί το προηγούμενο, γράφονταν παραμύθια όλο φαντασία, εξυπνάδα, χιούμορ. Τα τελευταία χρόνια παρακολουθώ άναυδη το παραμύθι να τελειώνει σε μισό λεπτό και πάντα με θάνατο. Ο ήρωας -σκύλος, λύκος, πουλί- βρήκε απλά έναν εχθρό και τον σκότωσε. Έλλειψη φαντασίας, φτωχό λεξιλόγιο, ο θάνατος μόνη λύση. Και άντε με τέτοιο... θανατικό να τελειώσει ο συγγραφέας με το «και ζήσανε αυτοί καλά και εμείς καλύτερα»! Τα γράμματα, τους λες, που μόνα τους είναι σκέτα γράμματα, όταν ενωθούν δημιουργούν μια λέξη. «Τι είναι παιδιά το Α-Β;» «Ο Βασιλόπουλος!!!», δέχεσαι σα ράπισμα την απάντηση.

Νέοι σε απόγνωση

Με απόγνωση ο συγγραφέας πηγαίνει στα μεγάλα παιδιά. Και εκεί ανταμώνει τη δικιά τους απόγνωση. «Ευχαριστούμε που μας μιλήσατε τόσο ειλικρινά. Με την ίδια ειλικρίνεια, πέστε μου, έχω καμία ελπίδα;» Αγόρι Λυκείου σε ρωτά. Ή: «τι μπορώ να κάνω εγώ όταν οι άλλοι κυβερνούν τον πλανήτη και τη ζωή μου;». «Μ’ ένα βιβλίο πλουτίζεις το λεξιλόγιό σου», λες. «Το απόγευμα πώς αλλιώς μπορούμε να το πούμε;» «Afternoon!» έρχεται η απάντηση και σε χαστουκίζει.

Η δύναμη του συγγραφέα και του βιβλίου

Πραγματικά χρειάζεται ο συγγραφέας να έχει ένα τρομερό απόθεμα αισιοδοξίας για να μην πιστέψει και αυτός πως όλα χάθηκαν. Ένα τρομερό απόθεμα αγάπης και ωριμότητας, για να μπορέσει να βεβαιώσει το νεαρό ταξιδιώτη πως αν βγει από την αυτάρκειά του -όπως κάνει το βασιλόπουλο στο παραμύθι-, αν πάρει μαζί του σαράντα ζευγάρια σιδερένια παπούτσια -όχι αθλητικά, αλλά σιδερένια-, αν συνεργαστεί με το διπλανό του, αν αγωνιστεί, τότε σίγουρα θα ζήσει και αυτό καλά και όλοι οι άλλοι καλύτερα!

Γαλάτεια Γρηγοριάδου Σουρέλη
 

Ραντεβού σ’ έναν επόμενο διάλογο.
Από το περιοδικό Βιβλίο & Ζωή 12^ο, σ. 10-13

 

Πίσω στα προγράμματα